Cây đưng là một loài cây ngập mặn quý hiếm với khả năng chống chịu vượt trội? Còn gọi là đước xanh hoặc đước nhọn (tên khoa học: Rhizophora mucronata), cây đưng không chỉ là biểu tượng của sức sống bền bỉ ven biển mà còn đóng góp lớn vào bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế địa phương. Trong bài viết này, chúng ta sẽ khám phá chi tiết về cây đưng, từ đặc điểm sinh học đến công dụng đa dạng, giúp bạn nắm bắt đầy đủ thông tin về loài cây “dũng sĩ” này ở Việt Nam. Nếu bạn quan tâm đến trồng cây đưng hoặc du lịch sinh thái, đây chính là hướng dẫn SEO toàn diện!
Đặc điểm sinh học của cây đưng
Cây đưng thuộc họ Rhizophoraceae, là loài cây gỗ ngập mặn thường xanh, phát triển mạnh ở môi trường bùn lầy và nước mặn. Cây có chiều cao từ 20-30m, thân tròn thẳng với vỏ dày màu nâu xám, có nhiều vết nứt dạng ô vuông giúp chống chịu gió bão. Hệ thống rễ chống đỡ (rễ vòm) mọc theo cặp đối xứng – đặc trưng tạo nên tên gọi “đưng” hoặc “đước đôi” – hỗ trợ cây đứng vững trên nền đất mềm và trao đổi khí hiệu quả.
Lá cây đưng đơn, mọc đối, hình elip hoặc bầu dục, dài 10-15cm, mặt trên xanh bóng và mặt dưới nhợt nhạt với gân lá nổi rõ. Hoa nhỏ màu trắng mọc thành chùm, quả là loại trụ mầm (viviparous) nảy mầm ngay trên cây mẹ. Cây ưa sáng, chịu mặn trung bình (10-20‰) và ngập nước triều, với tốc độ tăng trưởng nhanh sau 3-5 năm, đạt sinh khối cao khoảng 33.846kg/ha ở rừng 6-8 tuổi. Nhờ khả năng thích nghi cao, cây đưng thường hình thành tán lá hình trụ khi trưởng thành, trở thành loài tiên phong trong phục hồi rừng ngập mặn.
Phân bố và môi trường sống của cây đưng ở Việt Nam
Cây đưng (Rhizophora mucronata) phân bố rộng rãi ở vùng Ấn Độ – Thái Bình Dương, từ Ấn Độ đến Indonesia, Thái Lan và đặc biệt Việt Nam. Ở nước ta, loài cây này phổ biến từ Quảng Ninh đến Kiên Giang, tập trung chủ yếu ở đồng bằng sông Cửu Long như Cà Mau và Sa Huỳnh (Quảng Ngãi). Đây là loài cây nhỡ, mọc ở rừng ngập mặn ven biển nơi có cát và bùn cứng, trên nền đất cao hơn so với đước thông thường, với thủy triều trung bình và đất giàu hữu cơ nhưng nghèo dinh dưỡng.
Cây đưng thường xen lẫn với các loài như đước, vẹt và sú, tạo hệ sinh thái đa dạng chống xói mòn. Chúng có khả năng tái sinh tự nhiên mạnh mẽ, với mật độ hàng nghìn cây/ha ở khu vực thuận lợi, đặc biệt ở vùng ngập mặn Sa Huỳnh – nơi cây giúp bảo vệ đất khỏi xói mòn và hỗ trợ sản xuất muối sạch.
Công dụng kinh tế của cây đưng
Cây đưng là nguồn tài nguyên kinh tế quý giá nhờ gỗ nặng, cứng và chịu nước tốt. Gỗ được khai thác làm củi đốt, than củi (với nhiệt lượng cao), ván lạt, đồ nội thất và xây dựng. Ở Việt Nam, than từ cây đưng là sản phẩm xuất khẩu quan trọng, tạo việc làm cho cộng đồng ven biển.
Vỏ cây chứa tanin cao (20-30%), dùng chiết xuất thuộc da, nhuộm lưới đánh cá và mực nhuộm tự nhiên. Lá và quả bổ sung thức ăn cho gia súc, trong khi rễ hỗ trợ cố định đất trong trồng rừng. Với giá trị cao, cây đưng được trồng quy mô lớn ở vùng ngập mặn để tăng thu nhập bền vững.
Công dụng y học và lợi ích sức khỏe từ cây đưng
Trong y học dân gian, cây đưng được sử dụng nhờ hoạt chất kháng khuẩn và tanin dồi dào. Vỏ cây sắc nước chữa tiêu chảy, vết thương, viêm họng và băng huyết. Lá hỗ trợ giải độc gan, hạ men gan, điều trị viêm gan và lợi tiểu. Rễ dùng chữa đái tháo đường và thấp khớp. Các nghiên cứu hiện đại xác nhận tiềm năng chống oxy hóa và kháng virus, nhưng cần dùng dưới hướng dẫn y tế để tránh tác dụng phụ.
Vai trò sinh thái và bảo vệ cây đưng
Cây đưng đóng vai trò then chốt trong rừng ngập mặn: cố định bùn đất, chống xói mòn bờ biển, lọc nước thải và hấp thụ CO2 chống biến đổi khí hậu. Hệ rễ đôi tạo môi trường sống cho cá tôm, chim di cư, duy trì đa dạng sinh học. Ở Cà Mau, rừng cây đưng bảo vệ hàng nghìn hecta đất khỏi sạt lở sau bão. Do đô thị hóa, diện tích rừng đang giảm, nên các dự án trồng mới với kỹ thuật trụ mầm đang được đẩy mạnh.
Bảo vệ cây đưng góp phần xây dựng tương lai xanh
Cây đưng thực sự là báu vật ven biển Việt Nam, với giá trị từ sinh thái đến kinh tế và y học. Hãy hành động ngay: trồng cây đưng hoặc tham gia bảo tồn tại Sa Huỳnh để bảo vệ “lá chắn xanh” này.
Bạn đã biết đến cây đưng chưa? Chia sẻ ở bình luận bên dưới! Theo dõi website để khám phá thêm về cây đưng, cây đước, cây đước đôi và cây rừng ngập mặn khác ở Việt Nam.
Cây xanh Hòa An.